دادرسی مالیاتی چیست ؟

به طور کلی پروسه ای که منجر به حل شکایات و اختلافات بین مشاغل و سازمان امور مالیاتی کشور می شود، چرخه دادرسی مربوط به مالیات نام دارد. دادرسی مالیاتی از پروسه های مختلفی تشکیل شده که آشنایی با آنها می تواند در شناسایی این روند بسیار کمک کند. در ادامه مراحل دادرسی مالیاتی به اختصار بیان می شود.

بسیاری از فعالین اقتصادی در ایران از جمله اشخاص حقیقی و حقوقی ، ممکن است که در مورد مسائل مربوط به مالیات با سازمان امور مالیاتی با مشکل مواجه شوند. در واقع قوانین مربوط به مالیات و سروکار با آنها می تواند دردسر بزرگی برای فعالین اقتصادی مختلف باشد.

تهیه اظهارنامه های مالیاتی و پرداخت مالیات، فرایندهایی هستند که برای هر شرکت و سازمان از اهمیت بالایی برخوردار است. علت این امر نیز پرداخت جریمه های سنگین در ازای عدم پرداخت مالیات در موعد مقرر است. تهیه اظهارنامه مالیاتی برای هر کسب و کاری، بسیار با اهمیت است و یکی از دغدغه های اصلی صاحبان کسب و کار به حساب می آید.

چرخه دادرسی مالیاتی چیست ؟

همانطور که مطرح شد، دادرسی های مربوط به مالیات، شامل مراحل مختلفی می شود که امکان این وجود دارد که اختلاف به وجود آمده در هر یک از مراحل برطرف شده یا در صورتی که اختلاف برطرف نشود، ممکن است که مراحل مربوط به دادرسی تا مرحله آخر ادامه داشته باشد.

به طور معمول این چرخه شامل ۵ مرحله مختلف می شود که در هر یک از این مراحل، فرآیندها و اقداماتی قانونی از سوی طرفین صورت می گیرد که در نهایت منجر به حل اختلاف نظر می شود.

در ادامه هر یک از مراحل مربوط به دادرسی را بیان کرده و اتفاقاتی که در هر مرحله رخ می دهد را مورد بررسی قرار خواهیم داد.

مراحل دادرسی مالیاتی

آشنایی با مراحل چرخه دادرسی به افراد کمک می کند تا در صورت بروز هرگونه مشکل با سازمان امور مالیاتی، با چگونگی روند اداری آشنا شده و در نتیجه در بازه زمانی کوتاه به نتیجه مورد نظر برسند. ۵ مرحله مربوط به چرخه دادرسی به شرح زیر است.

مرحله اول دادرسی مالیاتی

اولین مرحله از چرخه دادرسی ارائه شکایت به اداره امور مالیاتی است. در این مرحله، شکایت و اختلاف نظر پیش آمده از سوی صاحبان مشاغل یا شخص حقوقی، به در محضر رئیس امور مالیاتی مطرح شده و در صورت لزوم به مدیر این سازمان ارائه می شود.

بنابراین سازمان امور مالیاتی نخستین مرجعی است که در چرخه دادرسی مالیاتی باید به آن مراجعه کرد. طبق آنچه در قانون بیان شده، صاحبان مشاغل و اشخاص حقوقی، از هنگام صدور حکم مالیات به مدت ۳۰ روز مهلت دارند تا شکایت با اختلاف نظر خود را به این مرجع اعلام کنند.

از طرفی سازمان امور مالیاتی کشور نیز به اندازه همین بازه زمانی مهلت دارد تا به شکایات در زمینه مالیات رسیدگی کنند. به طور معمول شکایات و دادرسی های مربوط به مالیات شرکت های کوچک و اختلافات مالیاتی در همین مرحله برطرف شده و دیگر نیازی به پیگیری شکایت در مراحل بعدی نیست.

در صورتی که اختلاف نظر بین اشخاص حقوقی و سازمان امور مالیاتی در این مرحله برطرف شود، نکات مربوط به این اختلاف نظر، در پرونده های مربوط به تشخیص مالیات نوشته شده و در نهایت این نکات به امضای رئیس سازمان اداره امور مالیاتی می رسد.

اما در صورتی که شکایت و اختلاف نظر میان این دو بخش برطرف نشود، نکات مربوط به اختلاف نظر در پرونده تشخیص مالیاتی به ثبت رسیده و پرونده به مراحل بعدی چرخه دادرسی انتقال پیدا می کند. در واقع در این حالت اشخاص حقوقی و سازمان امور مالیاتی در مورد اختلاف پیش آمده به توافق نمی رسند.

مرحله دوم دادرسی مالیاتی

پس از اینکه اشخاص حقوقی با سازمان امور مالیاتی کشور نتوانستند به توافق دست پیدا کنند، دادرسی در مرحله بعدی یعنی انتقال شکایت به هیات بدوی مربوط به اختلافات مالیاتی ادامه پیدا می کند.

در واقع انتقال شکایت به درخواست فرد مودی صورت می گیرد و پرونده دادرسی به هیات بدوی حل اختلاف مالیاتی منتقل می شود. هیات حل اختلافات از سه نفر شامل نماینده ای از طرف مودی(نماینده اتاق اصناف، نماینده اتاق بازرگانی و …)، نماینده سازمان امور مالیاتی کشور و قاضی تشکیل شده است.

در مرحله دوم شکایت انتقال یافته به این بخش، توسط هیات حل اختلاف مورد ارزیابی قرار گرفته و در نهایت رای صادر می شود. در صورتی که هر دو طرف از رای صادر شده راضی باشند، اختلاف به وجود آمده حل و دیگر پروسه مربوط به فرایند دادرسی ادامه نخواهد داشت.

اما در صورتی که هر یک از طرفین یعنی مودی یا نماینده سازمان امور مالیاتی از رای صادر شده راضی نباشند، لازم است که پرونده دادرسی به مرحله بعدی یعنی هیات تجدیدنظر حل اختلاف مالیاتی انتقال می یابد. در صورت عدم توتفق طرفین در این مرحله پرونده مالیاتی به مرحله بعد یعنی شورای عالی مالیاتی انتقال پیدا می کند. مدت زمان لازم برای اعتراض به رای صادر شده برای طرفین یک ماه پس از صدور رای است.

مرحله سوم دادرسی مالیاتی

در صورتی که مودی یا نماینده مربوط به سازمان امور مالیاتی در مورد رای صادر شده شکایتی داشته باشند، شکایت خود را باید ظرف مدت ۳۰ روز به شورای عالی مالیاتی ارجاع دهند. در این مرحله پرونده مربوط به امور مالیاتی مورد بررسی و ارزیابی قرار می گیرد.

در مرحله سوم رای صادر شده از سوی شورای عالی مالیاتی مورد بررسی قرار گرفته و در صورت عدم مغایرت با قوانین موجود تایید خواهد شد اما در صورتی که رای صادر شده بر خلاف قوانین باشد با تبصره های موجود در نظر گرفته نشده باشند، رای نقض می شود.

در صورتی که رای صادر شده از طرف شورای عالی رد شود، پرونده مربوط به شکایت، مجدداً به سازمان امور مالیاتی کشور ارجاع داده شده و مورد بررسی قرار می گیرد.

از طرفی در صورتی که رای صادر شده مورد تایید شورای عالی اختلافات مالیاتی قرار گیرد، مودی یا نماینده مربوط به سازمان امور مالیاتی لازم است که مراحل دیگر مربوط به دادرسی مالیاتی را طی کند.

لازم به ذکر است که در صورتی که رای صادر شده، توسط شورای عالی رد شود، لازم است که پرونده مربوط به دادرسی مجدداً به هیات حل اختلافات مالیاتی انتقال پیدا کند. بسیاری از پرونده های مربوط به دادرسی مالیاتی در این مرحله برطرف شده و طرفین به رای صادر شده اکتفا می کنند.

مرحله چهارم دادرسی مالیاتی

انتقال پرونده به هیات مربوط به وزارت اقتصاد و دارایی، چهارمین مرحله از دادرسی مالیاتی کشور است. هیات وزارت اقتصاد متشکل از سه نفر است که این افراد توسط وزیر اقتصاد انتخاب شده و به شکایات مربوط به پرونده مالیاتی رسیدگی می کنند. این افراد، اختلاف نظر پیش آمده را مورد بررسی قرار داده  و در نهایت نظر خود را اعلام می کنند.

احتمال اینکه پرونده مالیاتی مورد نظر به مرحله بعدی انتقال پیدا کند، بسیار کم است و بیشتر اختلافات مالیاتی در این مرحله به پایان می رسند و طرفین در نهایت به توافق خواهند رسید. با این حال چنانچه هر یک از طرفین همچنان از رای صادر شده رضایت نداشته باشند، می توانند مرحله بعدی از چرخه دادرسی را دنبال کنند.

مرحله نهایی

در مرحله نهایی فردی که از حکم صادر شده از سوی هیات سه نفره وزارت امور اقتصاد و دارایی شکایت دارد، می تواند شکایت خود را نزد دیوان عدالت اداری کشور ارائه دهد. حل اختلافات مالیاتی در دیوان عدالت، بر اساس قوانین بوده و از سیستم های حاکم در  این دیوان پیروی می کند و در نتیجه با سیستم امور مالیاتی متفاوت است.

حل اختلافات در دیوان عدالت اداری کشور، پیچیدگی های مربوط به خود را دارد و در صورتی که فرد تمایل دارد که شکایت خود را به این مرجع ارجاع دهد، لازم است که شکایت خود را ظرف مدت سه ماه در رابطه با صدور حکم توسط هیات حل اختلاف، به این سازمان ارجاع دهد.