مالیات چیست ؟

مالیات چیست ؟

مالیات در منابع مختلف به شکل‌های متفاوتی دیده می شود، هر چند که تمامی آن‌ها تقریباً یکسان با یکدیگر دارند.

«دیوید هیوم» فیلسوف شهیر اسکاتلندی مالیات را بها و جبران خدماتی می داند که از دستگاه دولت عاید اشخاص می‌گردد.

«کنت دو میرابو» سیاستمدار و اقتصاددان شهیر قرن هجدهمی فرانسه مالیات را پیش پرداختی که افراد برای استفاده از انتظامات عمومی می‌دهند تعریف می کند.

«شارل دو منتسکیو» فیلسوف فرانسوی مالیات را قسمتی از دارایی می داند که شخص برای امنیت بقیه دارایی های خود یا برای این ‌که بتواند از بقیه دارایی با آسایش بهره‌مند شود پرداخت می‌کند.

مرحوم دکتر«حسین پیرنیا» نیز مالیات را برداشت قسمتی از دارایی یا درآمد افراد برحسب توانایی پرداخت آنان برای تأمین مخارج دولتی تعریف کرده است.

تاریخچه مالیات

به هر حال مالیات ریشه تاریخی طولانی و عمیقی دارد و عمر آن با پیدایش نخستین حکومتها و سازمانهای مدیریت اجتماعی همراه می باشد. در تاریخ هیچ حکومتی وجود نداشته که از شهروندان خود و یا اقوام و ملت هایی که احیانا مغلوب او واقع می شدند بمفهوم کلی کلمه مالیات نگیرد. صرفا نوع و مقدار مالیات و نحوه وصول آن متفاوت بوده است اصل آن هیچگاه متروک نمی شده است.

در عصر حاضر یکی از پایه های استوار کشورداری ترقی و پیشرفت وارائه خدمات به مردم، دریافت مالیات می باشد. دریافت مالیات از جامعه در کشورهای جهان امری طبیعی و براساس سیاست های پولی و مالی می باشد و در برخی از کشورهای صنعتی جهان ۹۰ تا ۹۸ درصد بودجه عمومی از طریق مالیاتها تامین می شود و مردم نیز هیچگونه واکنش منفی در برابر آن بروز نمی دهند.

فلسفه مالیات

فلسفه مالیات را در تعاریفی که از مالیات مطرح شد می توان پیدا کرد. با این‌ حال در نظام‌های اقتصادی مختلف در دنیا، نحوه اخذ مالیات و نرخ مالیات، تعیین‌کننده فلسفه مالیات در آنجا است. به‌طور مثال فلسفه مالیات در سیستم مالیاتی‌ای که بر روی اخذ مالیات از ثروتمندان تمرکز می‌کند، با فلسفه مالیات در سیستمی که از همه شهروندان بطور برابر مالیات اخذ می‌کند متفاوت است.

از سوی دیگر محل خرج مالیات نیز بر فلسفه آن تأثیر ‌گذار است. مثلاً در کشوری که بیشترین محل هزینه کرد مالیات در بحث‌های نظامی و جنگ‌افزار است، در مقایسه با کشوری که بیشترین محل هزینه کرد مالیات بحث آموزش، سلامت و تأمین اجتماعی است، فلسفه مالیات کاملاً متفاوت است.

از نگاهی دیگر فلسفه مالیات، ایجاد عدالت اجتماعی است. در این نوع نگاه، مالیات از افرادِ با درآمد بیشتر اخذ می‌شود تا برای افرادی با درآمد کمترهزینه شود، و با این رویکرد جامعه به عدالت نزدیک‌تر شود. برخی از اندیشمندان اسلامی اعتقاد دارند که فلسفه مالیات از نگاه اسلام نیز این‌چنین است.

مالیات و انواع منابع مالیاتی در ایران

مالیات در ایران به دو دسته زیر تقسیم می‌شوند:

• مالیات‌های مستقیم
• مالیات‌های غیرمستقیم

انواع مالیات‌های مستقیم

در تعریف مالیات‌های مستقیم گفته شده اگر پرداخت کننده مالیات یک نفر باشد مالیات از نوع مستقیم است. که خود به دو دسته مالیات بر درآمد و مالیات بر دارایی تقسیم می‌شود.

۱- مالیات بر درآمد

مالیات بر درآمد یکی از مهم‌ترین انواع مالیات بشمار می‌رود که درآمد افراد و شرکت‌ها مبنای محاسبه این مالیات قرار می‌گیرد. نحوه گرفتن این مالیات به دو روش می‌باشد یا از کل درآمدهای شخص درصدی را به عنوان مالیات کم می‌کنند یا این‌که از هر تعداد درآمد‌ی که دارد به طور جداگانه درصدی مالیات دریافت می‌کنند. در روش اول کل درآمدی که شخص در طی یکسال دارد را مبنا قرار داده و در روش دوم نرخ و شرایط مالیات براساس درآمدهای فرد متفاوت است. مالیات بر دارایی به چند دسته تقسیم می‌شود:

• مالیات بر درآمد املاک
• مالیات بر درآمد حقوق
• مالیات بر درآمد مشاغل
• مالیات بر درآمد کشاورزی
• مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی
• مالیات بر درآمدهای اتفاقی

۲- مالیات بر دارایی

میزان پولی است که از دارایی و ثروت شخص مؤدی مالیات دریافت می‌کنند که خود به دو دسته تقسیم می‌شود:

• مالیات بر ارث: مهم‌ترین نوع آن مالیات بر ارث است که دولت از دارایی شخص متوفی مالیات را کسر می‌کند.
• مالیات حق تمبر: این نوع مالیات مستقیم از طریق الصاق و ابطال تمبر بر اسناد، مدارک و اوراق به منظور رسمیت بخشیدن به آن‌ها و یا الزام الاجرا نمودنشان، از مؤدی مالیات دریافت می‌کنند.

انواع مالیات‌های غیرمستقیم

مالیات غیر مستقیم برخلاف مالیات‌های مستقیم پرداخت کننده مالیات یک شخص خاص نیست و خود مالیات غیر مستقیم انواعی دارد. که عبارتند از:

مالیات بر مصرف و فروش کالا و خدمات

مالیات بر مصرف را مصرف کنندگان کالاهای خاص که بیشتر آن را مصرف می‌کنند در زمان خرید کالا به همراه قیمت کالا مالیات را پرداخت می‌کنند گرچه پرداخت کننده نهایی این مالیات مصرف کننده نهایی است در صورتی که به لحاظ قانونی تولیدکنندگان و فروشندگان این محصولات باید مالیات پرداخت کنند. انواع آن عبارتند از:

• مالیاتی که از فروش دخانیات(سیگار) از تولیدکنندگان و فروشندگان آن دریافت می‌کنند.
• مالیاتی که از خرید و فروش الکل طبی و صنعتی از تولیدکنندگان و فروشندگان این محصول دریافت می‌شود.
• مالیاتی که از خرید و فروش نوشابه‌های غیرالکلی دریافت می‌شود.
• مالیاتی که از خرید و فروش اتومبیل دریافت می‌شود.
• خرید و فروش خاویار نیز مشمول این نوع مالیات می‌باشد.
• حق اشتراک تلفن‌های خودکار و خدمات مخابرات بین‌المللی مشمول مالیات‌اند.
• پاز تولیدکنندگان و فروشندگان فرآورده‌های نفتی و پتروشیمی نیز مالیات دریافت می‌شود.
• دولت می‌تواند از نوارهای صوتی و تصویری مالیات دریافت کنند.

مالیات بر ارزش افزوده

مالیات بر ارزش افزوده در چند مرحله تولید، واردات و توزیع کالا و خدمات اخذ می‌شود در واقع در هر مرحله از فعال اقتصادی آن مرحله مالیات گرفته می‌شود و در نهایت مصرف کنندگان هزینه نهایی را پرداخت می‌کنند.

مالیات بر واردات

به این نوع مالیات تعرفه گمرکی نیز گفته می‌شود که بر واردات و صادرات اعمال شده و تابع سیاست‌های کلان بازرگانی و شرایط اقتصادی کشور می‌باشد. دلیل وضع آن نیز برای حمایت از تولیدات داخل کشور است.

• مالیات بر حقوق و عوارض گمرکی
• مالیات بر سود بازرگانی
• عوارض بر واردات اتومبیل