عوامل رشد اعتماد به‌نفس

عوامل زیادی در رشد اعتماد به­ نفس موثرند. نیت والدین در بروز احساس­شان به فرزندان، به­ خصوص در سنین پایین، نقشی قاطع و اساسی دارد. وقتی پدر و مادر نسبت به فرزندان­شان پذیرشی بی‌قید و شرط دارند، کودکان چون همواره احساسات مثبت دریافت می­کنند، استحکام روانی پیدا می­کنند. اگر یک یا هردو والدین انتقاد یا حمایت بیش از حد بکنند و تلاش­های فرزندشان را به­­ سوی استقلال تشویق نکنند (یا در مقابل­ش مقاومت کنند)، امکان دارد فرزند احساس بی‌­عُرضگی، فرومایگی یا فرودستی و درجه دو بودن کند. اما اگر والدین تلاش‌های کودک را برای اتکا به خود تحسین و ترغیب نمایند و حتا زمانی که اشتباه می­کند به او عشق بورزند، اعتماد به­‌نفس فرزند نتیجه­‌ طبیعی این رفتار خواهد بود.

شاید تعجب کنید که عدم اعتماد به ­نفس الزاما ربطی به بی‌عُرضگی ندارد. درواقع اکثر مواقع عدم اعتماد به ­نفس نتیجه­‌ تمرکز بیش ­از اندازه بر خواسته‌های غیرواقع گرایانه­‌ اطرافیان به ­خصوص والدین و جامعه است.

تا احساس «نمی‌توانم» با ماست، عدم اعتماد به­‌نفس هم در ماست. البته یک سری استدلال‌های ذهنی هم داریم که ما را به­ حس «نمی‌­توانم»، می‌کشاند و انرژی­ مثبت‌مان را می­‌گیرد. برای کسب اعتماد به ­نفس بیش­تر، بهتر است؛ قبل از انجام هرکاری در مورد آن فکر کنیم. کسانی که اعتماد به­ نفس ندارند، نه تنها روش­‌های درست کسب انرژی (کارمایه) را نمی­دانند، بلکه اغلب هم در راه‌های منفی، انرژی­شان را از دست می‌دهند.

بسیاری از افراد، حتا آن­هایی که خوش برخورد و صمیمی به ­نظر می‌­رسند، با ضعف اعتماد به ­نفس دست به گریبانند. اما خوش­بختانه می‌توان گام­‌های اولیه­ را برداشت تا احساس بهتری نسبت به خود داشت و در مسایل اجتماعی آسوده‌تر بود.

ویژگی‌های اعتماد به‌نفس:

استقلال عمل: افراد برخوردار از اعتماد به­ نفس، درانجام کارهای خویش مستقل عمل می­کنند و از وابستگی به دیگران دوری می­‌جویند، آن­ها دراعمال فردی و اجتماعی به توانایی­‌های خویش تکیه می­کنند و با توجه به استعدادهای­شان، وارد میدان می­گردند، این بدان معنا نیست که فرد از مشارکت و مشاوره با دیگران سر باز می­زند، بلکه در کنار هم فکری و مشارکت، استقلال خویش را حفظ کرده و زیر چتر دیگران زندگی نمی­کند.

مسوولیت‌پذیری: شخص دارای اعتماد به­ نفس، مسوولیت خود را با اطمینان کامل می‌پذیرد و از هرگونه ضعف و سُستی دوری می­جوید، او هم­چنان که سعی در ارایه نقشی مثبت دارد، تکالیف فردی، خانوادگی و اجتماعی خود را هم به ­نحو مطلوب انجام می­دهد.

پیشرفت‌گرا: انسانِ مثبت‌گرا و دارای اعتماد به ­نفس، درصدد پیشرفت و افزایش قابلیت‌ها و توانایی­‌های خویش است و برای رسیدن به جایگاه برتر، تلاش و کوشش می­کند.

جدیت و سخت‌کوشی: این امتیاز سبب ایجاد روحیه‌ تلاش، پیگیری و مقاومت در انسان می­شود و فرد را از بی­ارادگی و سُست عنصری نجات می­دهد.

پذیرش­ ناکامی­‌ها: آگاهی از محدودیت‌ها و واقعیت­‌های موجود می­تواند تصویری واقع­‌بینانه به انسان ارایه کند، اگرچه با شناخت توانایی­ها می­توان در کسب موفقیت روزافزون گام برداشت، اما قبول شکست و ناکامی به­­ عنوان یک واقعیت در زندگی به کسب تجربه برای نیل به پیروزی کمک می­کند.

موثر بودن: توانایی تاثیرگذاری بر دیگران، معجزه­‌ اعتماد به­ نفس است. شخص دارای اعتماد به­ نفس چون برای خود حرمت ­و عزت قایل است، از قله­‌ توانایی­هایش بالا رفته و با بروز استعدادهای عالی، دیگران را تحت­ تاثیر و زیر نفوذ خویش قرار می­دهد.

اعتماد به ­نفس دیدگاهی است که به افراد اجازه می­دهد تا از خود تصویری مثبت و واقعی داشته باشند. افراد با اعتماد به ­نفس به توانایی‌های­شان تکیه می­کنند. آنان بر زندگی­شان تسلط داشته و باور دارند قادر به برنامه ­ریزی برای انجام هرکاری در طیفی منطقی هستند. البته داشتن اعتماد به­ نفس به این معنی نیست که فرد توانایی انجام هرکاری را دارد. افراد دارای اعتماد به­ نفس چون واقع­گرا هستند. حتا وقتی که بعضی از انتظارات­شان برآورده نمی­شود، دیدگاه مثبت‌شان را حفظ می‌کنند.

آن­هایی که اعتماد به‌نفس کمتری دارند برای این­که در مورد خودشان احساس خوبی داشته باشند به مقدار زیادی به تایید دیگران وابسته هستند. آن­ها معمولا از ریسک اجتناب می­کنند (به ­خاطر این­که از شکست می‌­ترسند) و معمولا انتظار موفق شدن ندارند. معمولا خودشان را دست کم می­گیرند و اگر تشویق یا تحسین بشوند آن­ را کوچک جلوه می­دهند یا رد می­کنند.

برخلاف این افراد، آدم­های با اعتماد به ­نفس، ریسک طرد شدن از طرف دیگران را قبول می­کنند، به ­خاطر این­که به توانایی­های خودشان اعتماد دارند. آن­ها خودشان را همان­گونه که هستند، می‌پذیرند و چنین حسی ندارند که باید خودشان را وفق بدهند تا پذیرفته شوند.

باورهای ذهنی اشتباهی که بر اعتماد به­ نفس تاثیر سوء می‌گذارند

۱) «برای کسب موفقیت باید حمایت یا تایید همه­‌ افراد خانواده و دوستانم را به دست آورم».

تفکرمنطقی جایگزین: اهداف کمال­گرا و غیرقابل دسترس ما را به­ جایی نمی‌رسانند. بهتر این است که معیارها و ارزش‌های فردی داشته باشیم که وابسته به تایید دیگران نباشند.

۲) «باید فردی کامل و قابل و توانا باشم تا در همه­‌ امور زندگی موفق شوم».

تفکرمنطقی جایگزین: چنین تفکری هم غیرقابل­ دسترس است به این معنی ­که ارزش‌های شخصی با دستاوردهای فردی تعریف می­شود، تا به رضایت شخصی کمک کند اما فرد را ارزشمندتر نمی­کند. درصورتی که ارزش انسانی یک صفت ذاتی است که همه­‌ افراد بشر دارای آن هستند.

۳) «تمام گذشته‌ من مهم است و احساسات و رفتار من در زمان حاضر را هم بازی می­دهد».

تفکرمنطقی جایگزین: اعتماد به­ نفس به خصوص در مقابل اثرات روانی ناشی از دوران کودکی آسیب ­پذیر است، گرچه آثار این آگاهی می­تواند بر زندگی­مان تاثیر داشته باشد، ولی ما مجبور نیستیم که در مقابل اتفاقات گذشته درمانده بمانیم.

باورهای ذهنی منفی که در خلال رشد انسان، بسته به تجربیاتش شکل می­گیرد منجر به ساختار الگوی فکری مخربی می­شود که در کاهش اعتماد به ­نفس و حتا بروز افسردگی بسیار موثر است.

روش­‌های تقویت اعتماد به‌­نفس

ارتباط با خدا: یکی از مهم­ترین روش‌­ها در کسب اعتماد به ­نفس، ارتباط با خداوند است، اتکا به خداوند باعث بی­نیازی و استقلال در شخصیت فرد می­شود، درواقع انسان با اعتماد به خدا از هر چیزی که رنگ تعلق و وابستگی به غیر او داشته باشد، آزاد می­گردد.

شناخت بهتر خویش: شناخت استعدادها و قابلیت­های خویش و درک ارزش­های انسانی، در کسب اعتماد به­ نفس مفید است و انسان را از یاس و ناامیدی رهانیده و به فردی متکی به خویش و متعهد به خود تبدیل می­کند.

تکیه بر توانایی­‌های خود: برای کارهای­مان، ارزش قایل شویم، در کارهایی که انجام می­دهیم تمرکز داشته، با تکیه بر توانایی­های خود با محدودیت‌های اجتناب­ ناپذیر زندگی کنار بیاییم.

خطر پذیری: با استفاده­‌ مطلوب از تجربیات جدید و نهراسیدن از شکست، روحیه­‌ خطرپذیری در خود را بارور نماییم.

ارزیابی خود: یاد بگیریم که این ارزیابی را به تنهایی انجام داده و برای جلوگیری از ناراحتی خود به ­نظر دیگران توجه نکنیم، روی احساسات خود تمرکز نماییم، این کارها باعث تقویت احساس خود برتری شده و اختیارمان به­ دست دیگران نمی‌افتد.

اعتماد به ­نفس شرط اول

همیشه پیش فرض­مان این باشد که موفق می­شویم و انتظار داشته باشیم که مورد محبت و توجه دیگران قرار می­گیریم ما بزرگترین معجزه­ی طبیعت هستیم و نظیر ما هرگز نه در گذشته و نه در آینده نبوده و نخواهد بود. تکرار این جملات باعث می­شود روحیه­‌ خود را تقویت کنیم. لازم نیست که کس دیگری باشیم، و سعی کنیم به بهترین شکل ممکن زندگی کنیم.

هیچ مشکلی وجود ندارد که ما قادر به حل آن نباشیم، هیچ مانعی وجود ندارد که قادر به از میان برداشتن­‌اش نباشیم و هیچ هدفی وجود ندارد که قادر به رسیدن به آن نباشیم.

هیچ­کس بهتر از ما نیست. فقط بعضی‌ها در زمینه­‌های به­ خصوصی بهتر از ما پرورش یافته‌­اند و دانش بیش­تری کسب کرده‌اند. اگر کاری ارزش انجام دادن داشته باشد، باید آن را شروع کرد، حتا اگر در ابتدا نتوانیم به­ خوبی از پس­ش برآییم.

از امروز تصمیم بگیریم به­ جای آن­که قربانی تغییر باشیم، استاد تغییر شویم اگر می­دانیم یا تصور می­کنیم که می­توانیم کاری را انجام دهیم، پس دست به­ کار شویم. اگر کسی در راه رسیدن به رویاهایش با اطمینان به پیش رود موفقیتی خارق‌العاده را تجربه خواهد کرد. انسان همان چیزی است که خود باور دارد.